FOXP1
Kenmerken
Kenmerken van het FOXP1-syndroom variëren sterk van persoon tot persoon. Elke mutatie van het FOXP1-gen kan unieke fysieke, mentale, sensorische, medische en emotionele verschillen vertonen. De volgende klinische kenmerken, diagnose en klinische beschrijvingen zijn gedocumenteerd in het FOXP1 Syndroom-artikel in de GeneReviews® [internet]. Meer gedetailleerde statistieken zijn beschikbaarbeschikbaar in deGeneReviews® [internet]. Tot op heden zijn meer dan 200 personen geïdentificeerd met het FOXP1-syndroom.
Klinische kenmerken
FOXP1-syndroom wordt gekenmerkt door:
-
Vertragingen binnenvroege motorische en taalmijlpalen,
-
Milde tot ernstige intellectuele tekorten,
-
Sspraak- en taalstoornissen bij alle individuen, ongeacht het niveau van cognitieve vaardigheden, en
-
Gedragafwijkingen, waaronder:
-
autismespectrumstoornis of autistische kenmerken,
-
aandachtstekort-/hyperactiviteitsstoornis,
-
spanning,
-
repetitief gedrag,
-
slaapstoornissen, en
-
sensorische symptomen.
-
Andere veel voorkomende bevindingen zijn:
-
Oromotorische disfunctie (die bijdraagt aan spraak- en voedingsproblemen),
-
Brekingsfouten,
-
scheelzien,
-
Hartafwijkingen,
-
Nierafwijkingen,
-
Cryptorchidisme,
-
Hypertonie,
-
Gehoorverlies, en
-
Epilepsie
Diagnose
Er zijn geen consensus klinische diagnostische criteria voor het FOXP1-syndroom gepubliceerd.
Suggestieve bevindingen
Er moet rekening worden gehouden met het FOXP1-syndroom in een proband met de volgende klinische bevindingen, beeldvormingsbevindingen en familiegeschiedenis.
Klinische bevindingen
-
Gegeneraliseerde hypotonie van de kindertijd
-
Problemen met het voeden van baby's
-
Milde tot ernstige verstandelijke beperking
-
Spraak- en taalstoornis
-
Vertragingen in vroege motorische en taalmijlpalen
-
Gedragsafwijkingen:
-
Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit
-
Angst, gecombineerd met andere klinische symptomen
-
Autismespectrumstoornis of autistische kenmerken
-
Herhaald gedrag
-
-
Scheelzien, brekingsfouten
-
Cryptorchidisme
-
Aangeboren afwijkingen van het hart en/of de nieren
Gezichtskenmerken.Niet-specifieke dysmorfe gelaatstrekken zijn onder meer een prominent voorhoofd, oculair hypertelorisme, naar beneden hellende ooglidspleten, ptosis, korte neus met een brede punt of basis, dik vermiljoen, opstaande frontale haren en een onregelmatig gebit, meestal met grote afstanden tussen de voortanden [Sollis et al. 2016, Meerschaut et al. 2017, Siper et al. 2017, Lozano et al. 2021, Trelles et al. 2021].
MRI-bevindingen van de hersenen.Structurele hersenafwijkingen, waargenomen op MRI van de hersenen bij ongeveer de helft van de getroffen personen, omvatten verwijde laterale ventrikels, afwijkingen in de witte stof, arachnoïde cysten, grote cisterna magna, corpus callosum-defecten, matige frontale atrofie, cerebellaire defecten (waaronder atrofie) en Chiari Ik misvorming [Meerschaut et al. 2017, Lozano et al. 2021].
Familiegeschiedenis. Omdat het FOXP1-syndroom doorgaans wordt veroorzaakt door een de novo pathogene variant, vertegenwoordigen de meeste probands een simplex geval (dat wil zeggen een enkele gebeurtenis in een familie). In zeldzame gevallen kan de familiegeschiedenis wijzen op autosomaal dominante overerving (bijvoorbeeld getroffen mannen en vrouwen in meerdere generaties).
Klinische beschrijving
Ontwikkelingsachterstand (DD) en verstandelijke beperking (ID). Gemeenschappelijke neurologische kenmerken zijn onder meer een globale ontwikkelingsachterstand (dat wil zeggen taal-, motorisch, cognitief) bij jonge kinderen en, na verloop van tijd, milde tot ernstige verstandelijke beperkingen. Hoewel de verstandelijke beperking bij de meerderheid van de mensen mild tot matig is, hebben verschillende mensen een grens tot gemiddeld cognitief functioneren. Belangrijk is dat zelfs bij personen die geen verstandelijke beperking hebben, andere hardnekkige problemen waarschijnlijk leerstoornissen, motorische problemen en spraak- en taalachterstanden omvatten.
Motorvertragingen.Er zijn stoornissen in zowel de grove als de fijne motoriek vastgesteld. Ondanks motorische vertragingen en hypotonie leren individuen met het FOXP1-syndroom lopen (bereik: leeftijd 13-38 maanden (21,75 ± 5,49); een subgroep van individuen vertoont loopafwijkingen en de meerderheid van de individuen vertoont tekorten in motorische coördinatie en visueel-motorische integratie. [Trelles et al. 2021] Fijne motorische zwakte kan het handschrift en de schriftelijke expressie beïnvloeden.
Spraaktekorten. Dysartrie, de meest voorkomende spraakstoornis, is een bepalend kenmerk van het FOXP1-syndroom. Apraxische kenmerken en fonologische tekorten kunnen ook gelijktijdig voorkomen. [Braden et al. 2021]
De spraakproblemen luisteraars ertoe aanzetten te veronderstellen dat de uitdrukking van de taal (vocabulaire, grammatica) meer wordt beïnvloed dan het begrip, maar dit is niet het geval.
Taaltekorten. Hoewel alle individuen in verschillende mate taalproblemen hebben, varieert de taalvaardigheid van geen woorden tot vloeiende, complexe zinnen. Hoewel de taalstoornis over het algemeen ook na de vroege kinderjaren voortduurt, ontwikkelt de meerderheid van de mensen wel enige expressieve taal. Hoewel de taal voor de meeste individuen doorgaans laag is, is expressieve taal (dat wil zeggen het vermogen om woordenschat en grammatica uit te drukken) een relatieve kracht vergeleken met receptieve taal (het begrip van woordenschat en grammatica). [Braden et al. 2021]
Oromotorische disfunctie, waarschijnlijk als gevolg van een slechte motorische planning en de aanwezigheid van hypotonie, kan bijdragen aan spraak- en voedingsproblemen. Bij ongeveer 30% van de mensen is overmatig kwijlen tot laat in de kindertijd aanwezig.Braden et al. 2021].
Autismespectrumstoornis en andere gedragsproblemen. Hoewel autistische kenmerken bij de meerderheid van de individuen voorkomen, voldoet slechts ongeveer 25% aan de DSM-5-criteria voor autismespectrumstoornis (ASS), gebaseerd op klinisch oordeel vanwege sterke punten op het gebied van sociale wederkerigheid en non-verbale communicatie (d.w.z. gebaren, oogcontact, gezichtsuitdrukking ).
Het ontwikkelen en onderhouden van vriendschappen is een gebied met bijzondere uitdagingen.
Ondanks bepaalde sterke punten op het gebied van sociale communicatie komen repetitief gedrag, beperkte interesses en zintuiglijke symptomen veel voor, zelfs bij mensen die niet voldoen aan de DSM-5-criteria voor ASS. In het bijzonder zijn al lang bestaande beperkte interesses gebruikelijk en kunnen ze allesomvattend zijn in hun intensiteit (bijvoorbeeld het verzamelen van interessante voorwerpen).
Zintuiglijke manifestaties worden gekenmerkt door frequent zintuiglijk zoeken (vingerpicken komt ook vaak voor), tactiele hyporeactiviteit (dat wil zeggen een hoge pijngrens) en auditieve hyperreactiviteit. Repetitief gedrag en sensorische manifestaties zijn aanwezig bij de meerderheid van de mensen met het FOXP1-syndroom, ongeacht de diagnose ASS.
Gedragsproblemen omvatten hyperactiviteit, aandachtsproblemen, impulsiviteit, agressie, angst, stemmingslabiliteit, obsessies en dwanghandelingen. Aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (ADHD) komt bij de meeste mensen voor, vaak gecombineerd met hyperactiviteit en onoplettendheid.
Agressief gedrag komt vaak voor, ontstaat vaak tijdens de vroege kinderjaren en is waarschijnlijk te wijten aan een lage frustratietolerantie en communicatieproblemen. Bij de meeste mensen lijken hyperactiviteit en agressief gedrag te verbeteren met de leeftijd.
Motorische beperkingen waarbij zowel grove als fijne motoriek betrokken is. Ondanks motorische vertragingen en hypotonie leren mensen met het FOXP1-syndroom lopen; sommige vertonen afwijkingen in het looppatroon, en de meerderheid vertoont tekorten in de motorische coördinatie en visueel-motorische integratie. Fijne motorische zwakte kan het handschrift en de schriftelijke expressie beïnvloeden.
Hypotonie, waargenomen bij de helft van de getroffen personen, kan gegeneraliseerd of axiaal zijn. Sommige personen hebben perifere hypertonie en axiale hypertonie. In het laatste geval kan bij een bewegingsstoornis/loopstoornis sprake zijn van de aanwezigheid van spastische contracturen. Spierspasmen zijn ook gemeld.
Oftalmologische betrokkenheid, vaak voorkomend bij het FOXP1-syndroom, omvat refractieve fouten (hypermetropie en bijziendheid) en scheelzien (waaronder esotropie). Centraal zichtverlies kan aanwezig zijn. Hoewel nystagmus is gemeld, is er geen specifieke informatie beschikbaar over de aanvangsleeftijd of de oorzaak. Ontwikkelingsdefecten van de iris (coloboma, aniridie) en hypoplasie van de oogzenuw zijn gemeld bij individuele personen.
Hart. Aangeboren hartafwijkingen komen voor bij ongeveer 25% van de mensen.Lozano et al. 2021], met tarieven variërend van 14% [Trelles et al. 2021] tot 47% in oudere onderzoeken [Meerschaut et al. 2017]. Atriale septumdefecten komen het meest voor. Patent ductus arteriosus, patent foramen ovale en longstenose komen minder vaak voor. In individuele casusrapporten omvatten hartafwijkingen hypoplastisch linkerventrikel met atrioventriculair septumdefect, hypoplastisch linkerventrikel met mitralisklep- en aortaklepatresie, atrioventriculair septumdefect en pulmonale atresie met een enkel ventrikel in de aanwezigheid van heterotaxiesyndroom.
Voedingsproblemen. Bij de geboorte kunnen er enkele voedingsproblemen aanwezig zijn (bijvoorbeeld moeite met aanleggen).
Maagdarmproblemen. Constipatie en gastro-oesofageale refluxziekte (GORZ), de meest gemelde gastro-intestinale problemen, worden vaak over het hoofd gezien. GORZ die tijdens de kindertijd ontstond, verdween bij sommige personen.
Slikproblemen kunnen ook het gevolg zijn van slokdarmachalasie, als gevolg van het onvermogen van de onderste slokdarmsfincter om te ontspannen na het slikken.Myers et al. 2017].
Slechthorendheid. Hoewel dit af en toe wordt gemeld, is er weinig bekend over het specifieke type verlies (bijvoorbeeld sensorineuraal versus geleidingsverlies). Twaalf procent van de mensen had regelmatig oorinfecties.
Epilepsie. De semiologie van aanvallen bij het FOXP1-syndroom is zeer heterogeen; tot op heden is er geen specifiek patroon voor het FOXP1-syndroom naar voren gekomen. Ook de leeftijd waarop de aanvallen beginnen is variabel. Anekdotisch reageren de meeste getroffen personen op standaard anti-epileptica; behandelingsresistente aanvallen lijken zeldzaam te zijn.
Andere bijbehorende functies
-
Gastro-intestinaal. Er zijn individuele meldingen van darmatresie (geen informatie beschikbaar over locatie of lengte), lever- en galwegafwijkingen (geen andere details beschikbaar), slokdarmdysmotiliteit en anale misvormingen.
-
Genitale afwijkingen bij mannen omvatten cryptorchidisme en micropenis. Het is onbekend of genitale afwijkingen bij vrouwen voorkomen.
-
CAKUT (aangeboren afwijkingen van de nieren en urinewegen) zijn gemeld bij ~7% van de personen. Defecten van de bovenste en onderste urinewegen vertegenwoordigen het merendeel van de gedetecteerde afwijkingen, waaronder unilaterale nieragenese, hydronefrose en een gedupliceerd nieropvangsysteem.
-
Incontinentie kan langer aanwezig zijn dan verwacht op basis van de cognitieve ontwikkeling.
Prognose. Gebaseerd op de huidige gegevens is de levensduur niet beperkt bij het FOXP1-syndroom [Palumbo et al. 2013, Song et al. 2015]. De progressie van neurologische bevindingen op volwassen leeftijd is niet beschreven. Omdat veel volwassenen met een handicap geen geavanceerde genetische tests hebben ondergaan, is het waarschijnlijk dat volwassenen met het FOXP1-syndroom te weinig worden herkend en te weinig gerapporteerd.